Szkolić się, uczyć się, a może rozwijać?

Szkolenie, uczenie się, rozwój – te pojęcia często traktujemy jak synonimy. To błąd. Ich właściwe rozróżnienie ma znaczenie dla pracownika i dla lidera, jeśli leży mu na sercu doskonalenie pracowników i siebie samego. Czym zatem różnią się szkolenie, uczenie się i rozwój i czy jedno wyklucza drugie? Nic bardziej mylnego, każde jest ważne.

Rewolucja, jaką niesie postęp technologiczny, oznacza dla ludzi ciągłe uczenie się i przekwalifikowywanie. Elastyczność i przedsiębiorczość, oparte na silnych osobistych cechach, to dziś podstawowa zdolność współczesnego pracownika – pisze profesor Yuval Noah Harari, izraelski historyk i filozof, autor między innymi „21 lekcji na XXI wiek”. Szersze spojrzenie jest konieczne, ale by je mieć, warto znać różnice między szkoleniem, uczeniem się i rozwojem. W zmaganiach z pojęciowym bałaganem może nam pomóc kilka pytań – odpowiedzi na nie przyporządkują je do odpowiednich znaczeniowych przegródek.

Zacznijmy od zadania sobie kilku kluczowych pytań:

Kto inicjuje naukę?
Czy to wydarzenie jednorazowe, czy wielowymiarowy proces?
Kto bierze odpowiedzialność za naukę?
Czy chodzi o wiedzę, czy umiejętność jej stosowania?
Czy chodzi o teraźniejszość, czy o przyszłość?

Jeśli myślisz o szkoleniu, to musisz wiedzieć, że:

naukę inicjuje organizacja i realizuje cele powiązane ze strategią działania,
wydarzenia edukacyjne są epizodyczne (np. konferencja, e-learning, kurs, instruktaż z obsługi narzędzia),
za naukę odpowiada organizacja: projektuje, planuje, organizuje, projektuje pod względem narzędzi i opłaca kursy, a także ustala zasady ich realizacji,
chodzi w nich głównie o transfer wiedzy, informacji lub umiejętności (np. kurs doskonalący umiejętności komunikacyjne, konferencja sprzedażowa czy obsługa aplikacji),
dotyczą teraźniejszości i są wyzwaniem na dziś.

Szkolenia: w centrum praca, nie pracownik

Szkolenia są skierowane raczej do grup niż jednostek, aby dostarczyć wiedzy, która pozwala lepiej wykonywać pracę. To praca jest w centrum, a nie pracownik, dla którego takie szkolenie jest bardziej zobowiązaniem wobec organizacji. Oczywiście pracownik może szukać szkoleń samodzielnie, ale rolę organizatora odpowiedzialnego za ich wyniki przejmuje organizacja. Jaka jest rola lidera podczas szkolenia? Ograniczona. Zwykle diagnozuje przedmiot szkolenia i dopełnia formalności, aby pracownicy mogli wziąć w nim udział. Po szkoleniu wzmacnia nowe sposoby działania, stwarza możliwości w trakcie pracy do eksperymentowania z nową wiedzą, ale też egzekwuje zmianę w działaniu i przełożenie na rezultat pracy.

Elastyczność i przedsiębiorczość (…) to dziś podstawowa zdolność współczesnego pracownika.

prof. Yuval Noah Harari

Jeśli myślisz o uczeniu się, to musisz wiedzieć, że:

naukę inicjuje organizacja, ale potrzebne są także chęć i decyzja pracowników,
ma charakter zaplanowanej drogi – pracownicy zdobywają wiedzę i umiejętności nie tylko po to, aby poprawić jakość i wydajność pracy, ale również po to, aby zwiększyć swoje zdolności i wejść na wyższy poziom kariery,
odpowiedzialność po stronie pracowników, którzy dostają narzędzia oraz środowisko sprzyjające uczeniu się – odpowiadają za to, czy i jak je wykorzystają,
nie ma na celu wyłącznie transferu wiedzy, lecz także zastosowanie jej w praktyce – zachęca do przekuwania jej w zdolność lepszego wykonywania pracy,
proces rozciągnięty w czasie – podnosi umiejętności tu i teraz, a jednocześnie dotyczy przyszłości, w której wchodzi się na wyższy poziom umiejętności.

Uczenie się: w centrum człowiek i jego potencjał

Uczenie się to proces zaplanowany na miesiące, a nawet lata. Ma zasady, wykorzystuje różne narzędzia i metody diagnozowania postępów. W centrum jest człowiek i jego potencjał. Nie chodzi tylko o dostarczenie wiedzy, lecz także o zmianę zachowania w czasie. Tu jest miejsce na realizację kolejnych kroków z Indywidualnego Planu Rozwoju (IPR). Jaka jest rola lidera w uczeniu się? Znacząca. Umożliwia on i wspiera uczenie się pracowników poprzez modelowanie samemu i dzielenie się swoim doświadczeniem, aż po uruchamianie potencjału całego zespołu do wzmacniania efektów uczenia się.

Jeśli myślisz o rozwoju, to musisz wiedzieć, że:

naukę inicjuje przede wszystkim pracownik – każdy z nas,
chodzi o to, aby rozwijać się od środka, budować swój potencjał, zdolność do adaptacji, umiejętność pracy w różnych kontekstach,
za rozwój odpowiedzialni jesteśmy my sami, inni mogą nam stwarzać możliwości, dawać narzędzia czy budować środowisko, ale to od nas zależy, czy i z jakim rezultatem z nich skorzystamy,
dzieje się wszystko: transfer wiedzy, zamiana jej na umiejętności i kompetencje, budowanie i zmiana przekonań, odniesienie do wartości, które kierują naszymi wyborami itd., a to tworzy unikalny potencjał osoby rozwijającej się,
dominuje kierunek – przyszłość.

Rozwój: szansa na wzrost w każdym wymiarze

W rozwoju każda sytuacja jest szansą na wzrost, a doświadczenia wykraczają poza umiejętności, wiedzę i procesy związane z pracą. Rozwój wykracza poza uporządkowany świat wiedzy, narzędzi, umiejętności – to również przekonania czy wartości. Jaka jest rola lidera w rozwoju? Inspiracyjna. Dzielenie doświadczenia, nie tylko ułatwianie, a już na pewno nie kierowanie rozwojem indywidualnych osób.