Tandem moce & sieci: płynne przejście w stronę niskoemisyjnej przyszłości Opinie ekspertów ING

Polski biznes głośno mówi o konieczności przyspieszenia rozbudowy oraz modernizacji dystrybucyjnych i przesyłowych sieci elektroenergetycznych jako warunku koniecznym dla inwestycji w zeroemisyjne źródła wytwarzania – OZE i atom.

W ramach projektu ING Banku Śląskiego z Europejskim Kongresem Gospodarczym w I kwartale 2023 roku dziennikarze portalu WNP.pl przeprowadzili 19 pogłębionych wywiadów z menedżerami polskich firm z różnych branż oraz dwóch izb handlowych (skandynawskiej i włoskiej), działających w naszym kraju. Raport „Reakcja polskiego biznesu na szok energetyczny. Perspektywy dla inwestycji energetycznych" odzwierciedla głos biznesu i reakcję przedsiębiorstw na szok energetyczny. Zebraliśmy w nim też sugestie zmian na lepsze, jeśli chodzi o klimat dla inwestycji energetycznych.

Szok cenowy i próba uniezależnienia

Inwazja Rosji na Ukrainę i ograniczenie importu rosyjskich paliw doprowadziły do cenowego szoku energetycznego w Europie. Wszystkie polskie firmy dotknęła ta sytuacja, część z nich zareagowała aktywnie. Ze względu na „tarcze” energetyczne, zwłaszcza dla małych przedsiębiorstw, wzrost cen energii był bardzo zróżnicowany w krajach UE. Decydującym czynnikiem była wielkość firmy i wartość rocznego zużycia.

Przykładowo w II połowie 2022 roku ceny gazu ziemnego dla firm zużywających nie więcej niż 1 TJ (teradżul) gazu rocznie spadły o 10 proc. w porównaniu z II połową 2021 roku, natomiast dla przedziału zużycia między 10 a 100 TJ wzrosły w tym okresie o prawie 90 proc. Średnie wzrosty cen gazu dla firm w ub.r. były zróżnicowane w zależności od wielkości zużycia także w innych krajach, przykładowo w Niemczech bardzo wyraźnie – od 24 proc. do prawie 90 proc. rok do roku.

Źródło: Obliczenia ING na podstawie danych Eurostatu. Przedziały zużycia w TJ (teradżule) rocznie. Ceny energii obejmują wszystkie opłaty i podatki

Skala wstrząsu na poziomie firmy była m.in. uzależniona od energochłonności procesów produkcyjnych i wykorzystywanych nośników energii. Firmy podjęły wysiłki na rzecz poprawy efektywności energetycznej (aby zużywać mniej energii w działalności produkcyjnej) lub budowy własnych odnawialnych źródeł odnawialnych (próba częściowego uniezależnienia się od energii z sieci). Około 80 proc. energii ogółem w polskim przemyśle zużywa łącznie sześć sektorów: minerały niemetaliczne, chemia i petrochemia, spożywczy, żelazo i stal, papierniczy i drzewny.

Źródło: Obliczenia własne na podstawie danych Eurostatu

Nasz raport podsumowuje reakcję biznesu na drogą energię i istotne ryzyka jej niedoborów, w szczególności gazu w 2022 roku. W publikacji odpowiadamy też na pytania:

• co wstrzymuje inwestycje energetyczne w Polsce? (odp.: biurokracja, regulacje, niska przepustowość sieci dystrybucyjnych i przesyłowych);
• do czego może prowadzić segmentacja rynku energii wywołana zróżnicowanym wsparciem publicznym – w zależności od wielkości firmy? (odp.: to tylko przejściowa ulga, która zniekształca sygnały rynkowe);
• jakie są oczekiwania firm co do cen i dostępności nośników energii w 2023 roku? (odp.: stabilizacja i raczej trend spadkowy);
• jaki będzie polski miks energetyczny za dwie dekady? (odp.: oparty na OZE z istotną rolą energii jądrowej, w tym SMR, czyli małych reaktorów modułowych);
• dlaczego zazielenianie i kryteria ESG to nie moda, lecz konieczność dla utrzymania konkurencyjności i współpracy w globalnych łańcuchach dostaw? (odp.: większe firmy już podlegają praktycznym, konkretnym wymogom ze strony firm wiodących w łańcuchach dostaw, a kryteria ESG będą wpływać na decyzję o wyborze partnera biznesowego).

Musimy przyspieszyć

W inwestycjach energetycznych firmy nierzadko napotykały bariery regulacyjne, często też zderzały się z problemem niedostosowania sieci elektroenergetycznych do bardziej rozproszonych źródeł energii. W raporcie akcentujemy konieczność przyśpieszenia rozbudowy i modernizacji dystrybucyjnych i przesyłowych sieci elektroenergetycznych jako warunku sine qua non dla inwestycji w zeroemisyjne źródła wytwarzania: OZE i atom. Inwestycje w energię odnawialną istotnie wzrosły w ostatnich latach. W 2022 roku w fotowoltaice mieliśmy ponad 9 GW mocy, podczas gdy 3 lata wcześniej było to niewiele ponad 1 GW.

Źródło: BNEF

Polski biznes głośno mówi o konieczności przyspieszenia rozbudowy oraz modernizacji dystrybucyjnych i przesyłowych sieci elektroenergetycznych jako warunku koniecznym dla inwestycji w zeroemisyjne źródła wytwarzania. Do takich należą OZE i atom, które mają być kluczowymi elementami polskiego miksu energetycznego za dwie – trzy dekady.

Poza tym elektryfikacja pozostaje kluczem do dekarbonizacji do 2050 roku. W najbliższych dekadach technologie oparte na energii elektrycznej będą stopniowo zastępowały obecnie stosowane nośniki energii w transporcie (pojazdy elektryczne), przemyśle (np. łuk elektryczny w hutnictwie) czy budynkach (np. pompy ciepła). 

Rozbudowane i nowoczesne sieci są kluczowym elementem transformacji energetycznej w Polsce.

Tandem moce & sieci

O tym, do czego może prowadzić nierówny tandem, czyli rozwój OZE bez adekwatnego zwiększenia inwestycji w sieci, przekonaliśmy się pod koniec kwietnia. W warunkach niższego popytu na energię elektryczną to energia z OZE była blokowana przez operatora systemu. Elektrowni węglowych czy gazowych nie można elastycznie włączać i wyłączać. Taka sytuacja jest nieefektywna ekonomicznie i niekorzystna środowiskowo. Najwyższy czas na przyśpieszenie inwestycji w sieci dystrybucyjne i przesyłowe, aby tandem moce & sieci płynnie prowadził nas w stronę niskoemisyjnej przyszłości.

Leszek Kąsek, Biuro Analiz Makroekonomicznych ING Banku Śląskiego